Rekompensata za opóźnienia w transakcjach handlowych także dla JST

W ostatnich miesiącach samorządy wielokrotnie pytały regionalne izby obrachunkowe o to, czy będąc wierzycielem względem przedsiębiorstwa mają prawo do rekompensaty z tytułu opóźnień w transakcjach handlowych. 

W wyjaśnieniach przekazanych RIO w Katowicach resort przypomniał, że zgodnie z art. 4 pkt 1 ustawy transakcją handlową jest umowa, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony, o których mowa w art. 2, zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością.

W art. 2 pkt 3 wymieniono podmioty, o których mowa w art. 4, art. 5 ust. 1 i art. 6 ustawy z 11 września 2019 r. - Prawo zamówień publicznych. W grupie tej znajdują się więc jednostki sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, w tym jednostki samorządu terytorialnego.

Jednocześnie w art. 3 pkt 3 ustawy przewidziano, że przepisów ustawy nie stosuje się do umów, których stronami są wyłącznie podmioty zaliczane do sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów o finansach publicznych. 

Z kolei zgodnie z art. 7 ustawy w transakcjach handlowych - z wyłączeniem transakcji, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny – wierzycielowi bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, chyba że strony uzgodniły wyższe odsetki, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki: wierzyciel spełnił swoje świadczenie i nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie. 

Natomiast art. 8 reguluje uprawnienie do odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny. Ponadto, wierzycielowi, od dnia nabycia uprawnienia do odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych, przysługuje od dłużnika bez wezwania, rekompensata za koszty odzyskiwania należności (art. 10 ustawy). 

Ministerstwo Rozwoju i Technologii w wyjaśnieniach przekazanych RIO w Katowicach uznał, iż „Nie jest transakcją handlową umowa w przypadku której zarówno wierzyciel jak i dłużnik są podmiotami sektora finansów publicznych, natomiast może być transakcją handlową umowa, w której stroną jest jednostka samorządu terytorialnego – występująca albo w charakterze dłużnika albo w charakterze wierzyciela w przypadku gdy drugą stroną tej umowy jest podmiot, o którym mowa w art. 2 ustawy, spoza sektora finansów publicznych”.

Resort zaznaczył, że ustawowa definicja transakcji handlowej nie wyłącza ze swojego zakresu umów, w których jednostka samorządu terytorialnego występuje w roli wierzyciela (z wyjątkiem wyżej przytoczonego art. 3 ust. 3 kiedy umowa jest zawarta pomiędzy jednostkami sektora finansów publicznych). 

„W związku z powyższym, do takiej umowy zastosowanie znajdą: art. 7 ustawy, który przewiduje odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych, oraz art. 10 ustawy, regulujący uprawnienie do rekompensaty”. 

Jednocześnie resort przywołał wyrok w sprawie C-327/20, w którym TSUE uznał, że z łącznej lektury przepisów art. 2 pkt 2 i 3, art. 3 ust.1 i art. 4 ust. 1 dyrektywy 2011/7/UE) wynika, że sytuacja, w której organ publiczny jest wierzycielem względem przedsiębiorstwa nie wchodzi w zakres pojęcia „transakcji handlowej" w rozumieniu art. 2 pkt 1 dyrektywy 2011/7/UE3 (motyw 40 wyroku). 

Resort zauważył przy tym, że dyrektywa nie dokonała pełnej harmonizacji wszystkich zasad związanych z opóźnieniem w płatnościach w transakcjach handlowych. Zgodnie z jej art. 12 ust. 3, państwa członkowskie mogą utrzymać lub wprowadzić w życie przepisy, które są korzystniejsze dla wierzyciela niż przepisy niezbędne do spełnienia jej wymogów (dyrektywa nie definiuje przy tym pojęcia wierzyciela). "Dyrektywa nie sprzeciwia się zatem wprowadzeniu przez państwa członkowskie dodatkowych rozwiązań, niekolidujących z jej celem".  

Podsumowując Ministerstwo Rozwoju i Technologii uznało, iż mimo tego że, jak wynika z analizowanego wyroku TSUE, przepisy dyrektywy nie mają zastosowania do transakcji handlowych, w których organ publiczny jest wierzycielem świadczenia pieniężnego, dyrektywa nie stoi na przeszkodzie rozwiązaniu o charakterze wewnątrzkrajowym, przewidzianym w ustawie.